Isitma tushiruvchi (antipiretik) dori – tana harorati ko‘tarilganda (isitma paytida) uni pasaytiradigan modda bo‘lib, bu asosan, kimyoviy yo‘l bilan sintez qilingan substansiyadir.
Harorat ko‘tarilganini qanday bilish mumkin
Me’yor tushunchasi juda nisbiydir.
Go‘daklarda olti oylikkacha hatto 37,2°C harorat ham me’yor hisoblanishi mumkin.
Individual me’yordan 1,5°C ga oshish subfebrilitet, undan yuqorisi esa isitma deb baholanishi mumkin. Ammo bunday raqamli aniqlik ham nisbiy xarakterga ega.
Ba’zi bolalar uchun tana haroratining yarim darajaga ko‘tarilishi ham jiddiy holat hisoblanadi. Hal qiluvchi omil – bolaning umumiy ahvolini baholashdir!
Shu sababli, bolaga isitma tushiruvchi dorini qaysi haroratda berish kerakligi haqidagi savolga faqat bolaning o‘ziga xos xususiyatlari va mavjud vaziyatni hisobga olgan holda javob berish mumkin.
Pediatriya amaliyotida quyidagi preparatlar qo‘llaniladi:
Ibuprofen (6 oylikdan katta bolalarga)
Paratsetamol
Tana harorati nima uchun ko‘tariladi
Tana haroratining ko‘tarilishi – zararli omillardan himoyalanishning evolyutsiya davomida shakllangan mexanizmidir.
Bu qanday ishlaydi.
Birinchidan, infeksion agentlarga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘plab bakteriya va viruslarning yashovchanligi 38°C va undan yuqori haroratda pasayadi. Ba’zi mikroblar uchun isitma butunlay halokatli hisoblanadi.
Ikkinchidan, bilvosita, ya’ni faqat tana harorati o‘zgargandagina faollashadigan maxsus himoya mexanizmlari ishga tushishi orqali ta’sir ko‘rsatadi.
Bu juda yomon omillar emas, aksincha organizm shunchalik ajoyibki, ularga qarshi kurasha oladi. U buni uddalaydi, ammo ota-onalar bundan quvonmaydilar. Xavotirlanish ularni mikroblarga qarshi bunday qudratli qurolning buyuk ahamiyatini anglashdan chalg‘itadi.
Davolash samaradorligining ko‘rsatkichi – 30 daqiqada tana haroratining 0,5°C ga pasayishi.
Bolaga isitma tushiruvchi dorini qachon berish kerak
Quyidagidek tana harorati ko‘tarilishi holatlarida isitma tushiruvchi vositalarni qo‘llash zarur:
- 3 oylikkacha bo‘lgan chaqaloqda
- tutqanoq rivojlanishiga moyillik mavjud bo‘lganda (yoki bolaning anamnezida isitma ko‘tarilganda tutqanoq kuzatilgan bo‘lsa)
- asab va yurak-qon tomir tizimi kasalliklari mavjud bo‘lganda• isitma tez ko‘tarilganda
- tana harorati 38,5°C dan yuqori bo‘lganda
- isitmaga chidamsizlik
- qusish yoki ich ketishi holatlarida
- «oq isitma» holati kuzatilganda
Bir martalik dozani hisoblash qoidalari
Ibuprofen - 3-5 mg/kg
Paratsetamol - 10-15 mg/kg
Bir martalik doza bolaning yoshiga emas, balki uning vazniga qarab belgilanadi!
Vositalarning yo‘riqnomalarini diqqat bilan o‘qing. Vositaning ma’lum bir hajmi yoki chiqarilish shaklida qancha milligramm (mg) faol modda borligini aniqlang.
Qabul qilish soni – kuniga 4 martadan oshmasligi lozim!
Tana ishlab chiqaradigan barcha issiqlik a’zo va to‘qimalarda saqlanib qoladi. Issiqlikni uzatish buziladi, ammo uning ishlab chiqarilishi avvalgi darajada qoladi. Titroq paydo bo‘lib, isitmani kuchaytiradi. Bunday holatlarda faqat isitma tushiruvchi dorilarni qo‘llash yetarli bo‘lmasligi mumkin.
Oq isitma (titroq) alomatlarining paydo bo‘lishi shoshilinch tibbiy yordam so‘rab murojat qilish uchun asos hisoblanadi.
Ta’sir qiluvchi moddaga ko‘ra isitma tushiruvchi dorilar turlari
| Bolaning vazni (kg) | Ibuprofen bir martalik dozasi (mg) | Paratsetamol bir martalik dozasi (mg) |
|---|---|---|
| 8 | 24-40 | 80-120 |
| 10 | 30-50 | 100-150 |
| 15 | 45-75 | 150-225 |
Ularning samaradorligi va xavfsizligi xorijiy va mahalliy mutaxassislar tomonidan tan olingan. Chet el standartlari, Rossiya Federatsiyasi Sog‘liqni saqlash vazirligining me’yoriy hujjatlari hamda pediatrlar uchun qo‘llanmalarda faqat shu ikki antipiretik dori vositalari ko‘rsatilgan.
| Afzalliklari | Kamchiliklari | |
|---|---|---|
| shamlar | -hayotning ilk oylaridan boshlab - qo‘llash mumkin - qo‘llash uchun qulay shaklda, qusish holatlarida qo‘llash uchun mos keladi - ta’siri uzoq vaqt davom etadi | quyidagilarni keltirib chiqarishi mumkin: - shilliq pardaning ta’sirlanishi - ich ketishi - kechikuvchi ta’sir (30-45 daqiqadan so‘ng) |
| siroplar | - suv asosida tayyorlangan - ta’siri tez boshlanadi - dozalash oson - ta’mi yoqimli | tarkibida - saxaroza (o‘ta shirin) - bo‘yoqlar - xushbo‘ylagichlar mavjud bo‘lib - ko‘ngil aynishi va qusish, allergik reaksiyalarni keltirib chiqarishi mumkin |
| suspenziyalar | eriydigan va erimaydigan komponentlarni birlashtirish imkonini beradi | tarkibida xushbo‘ylagichlar mavjud, allergik reaksiyalarni keltirib chiqarishi mumkin, barqaror bo‘lmagan tuzilishga ega, saqlash muddati qisqa |
| kukunlar | bir nechta tarkibiy qismlardan iborat bo‘lishi mumkin, dozalash oson, olib yurish uchun qulay | begona hidlarni o‘ziga singdirishi mumkin, namlanadi, yorug‘likda buziladi |
Ma’lum bir preparat birinchi qabul qilingandan so‘ng kamida 4-5 soat o‘tgach uni qayta qabul qilish mumkin.
Bolaga qanday isitma tushiruvchi dori berish maqsadga muvofiqligini shifokor bilan birgalikda aniqlash lozim.
Bolalar uchun isitma tushiruvchi dorilar. Chiqarilish shakliga ko‘ra isitma tushiruvchi dorilarning turlari
Bolalar uchun isitma tushiruvchi preparatlarning asosiy shakllari – bu sham, sirop, suspenziya, kukun va tabletkalar.
Bola uchun isitma tushiruvchi dorini qanday tanlash kerak
Quyidagi jihatlarga e’tibor bering:
- Bolaning yoshi. Barcha shakldagi va turdagi dorilarni yosh bolalarga qo‘llab bo‘lmaydi.
- Ota-ona va tug‘ishganlarda dori tarkibidagi ayrim moddalarni ko‘tara olmaslik yoki allergiyaga moyillik borligi. Allergik reaksiyalar ko‘p uchraydigan hozirgi davrda oiladagi sharoit va moyilliklar muhim ahamiyatga ega.
- Bolaning xulq-atvori va boshqa xususiyatlari. Isitma tushiruvchi shamlar qulay bo‘lishiga qaramay, juda ta’sirchan bolalarda qo‘llash qiyin bo‘lishi mumkin. Ularga dori bilan yaqinlashishga urinish paytidagi qat’iy e’tiroz va qarshiliklarini har bir ota-ona ham yenga olmaydi.
Tabletka yuta olmaydigan bolalar (hatto kattalar ham) uchraydi. Ba’zilarda esa sirop va suspenziya qabul qilgandan so‘ng to‘xtatib bo‘lmaydigan qusish paydo bo‘ladi.
Dorilarsiz haroratni qanday tushirish mumkin
Rossiya Federatsiyasi bozorida turli xil gomeopatik dorilar bo‘lishi mumkin, ammo ularning samaradorligi hali to‘liq isbotlanmagan va qo‘shimcha tadqiqotlar talab etiladi. Rossiya Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan pediatrlar uchun klinik tavsiyalar va qo‘llanmalarga ular hozircha kiritilmagan.
Eng maqbul yo‘l – bola organizmining to‘g‘ri ishlashi uchun qulay sharoit yaratishdir.
Issiqlik uzatilishi uchun quyidagilar muhim:
- doimiy ravishda salqin nam havo oqimi (ikki tomonlama foyda: shamollatish va tabiiy namlanish)
- xonadagi havo harorati (18-20 °C dan oshmasligi kerak) (nafas olish paytida kirgan havo o‘pkadagi alveolalarning katta yuzasi bilan aloqaga kirishib, tanaga salqinlik keltiradi, chiqarishda esa ortiqcha issiqlikni olib ketadi)
- quruq ichki kiyim (teri orqali optimal issiqlik almashinuvi uchun muhim)
- qulay kiyim (atrofdagi salqinlik teri tomirlarining torayishiga olib kelmasligi uchun me’yorida isitishi kerak)
Jismoniy sovutish usullari bir qator cheklovlarga ega bo‘lib, teri qon tomirlarining torayishi va oq isitma (titroq) paydo bo‘lishi xavfini tug‘diradi. Ularning samaradorligini tasdiqlovchi ilmiy dalillar juda kam. Faqat bolaning boshi ustida muz solingan xaltachani ushlab (30 daqiqadan ortiq bo‘lmagan vaqt davomida) turish yoki tananing ochiq qismlarini xona haroratidagi oddiy suv bilan artish mumkin.
Tanani spirtli eritmalar, ayniqsa sirka bilan artish, ishqalash qat’iyan man etiladi! Bu teri shikastlanishiga va bolaning zaharlanishiga olib keladi.
Tana harorati ko‘tarilishi holatida bolaning ahvolini yana qanday yengillashtirish mumkin
Bolaning kuch-quvvatini tiklash uchun quyidagilar yordam beradi:
- yetarli miqdorda suyuqlik (turli xildagi iliq ichimliklar) berish
- yengil ovqatlantirish (faqat xohishiga ko‘ra, oson yeyiladigan yoki ichiladigan va hazm bo‘ladigan shaklda, masalan, pyure ko‘rinishida, yoki naycha orqali, yoki yumshoq qadoqdagi ovqatni berish)
- qulay va tinch muhit (chiroqni xiraroq qilish, televizorni o‘chirish)
Hatto shunchaki yonida bo‘lishingiz, bag‘ringizga bosishingiz, e’tibor berishingiz, kitob o‘qib berishingiz va suhbatlashishingiz ham kichkintoyning tuzalishiga katta hissa qo‘shadi.
Maqola mualliflari
Mos keluvchi mahsulotlar
- Harorat ko‘tarilganini qanday bilish mumkin
- Pediatriya amaliyotida quyidagi preparatlar qo‘llaniladi:
- Tana harorati nima uchun ko‘tariladi
- Bolaga isitma tushiruvchi dorini qachon berish kerak
- Bir martalik dozani hisoblash qoidalari
- Ta’sir qiluvchi moddaga ko‘ra isitma tushiruvchi dorilar turlari
- Bolalar uchun isitma tushiruvchi dorilar. Chiqarilish shakliga ko‘ra isitma tushiruvchi dorilarning turlari
- Bola uchun isitma tushiruvchi dorini qanday tanlash kerak
- Dorilarsiz haroratni qanday tushirish mumkin
- Tana harorati ko‘tarilishi holatida bolaning ahvolini yana qanday yengillashtirish mumkin
4,6
