Homiladorlik davrida foliy kislotasi

Ayrim vitaminlarning ahamiyatini ko‘pchilik ayollar faqat homiladorlik paytida anglaydi. Shulardan biri foliy kislotasidir. Bu hayotiy zarur modda bo‘lib, u endi tug‘iladigan chaqaloqning asab tizimi rivojlanishida ilk kunlardan boshlab muhim rol o‘ynaydi. Keling, barcha bo‘lajak onalar uni qabul qilishi kerakmi va qanday miqdorda qabul qilish kerakligini batafsil ko‘rib chiqaylik.

Foliy kislotasi – ismaloq bargidan ajralib chiqqan, yuqori darajada tozalangan kimyoviy birikma bo‘lib, tabiatda sof holda uchramaydi, ko‘pincha bu B9 vitaminining sun’iy shaklidir. Yashil sabzavotlar, dukkaklilar va donlarda ushbu vitamin faolligi jihatdan o‘xshash, ammo tarkibi va o‘zlashtirilish darajasi jihatdan turlicha bo‘lgan moddalar guruhi – folatlar shaklida mavjud. Shu bilan birga, oziq-ovqat mahsulotlarini saqlash va tayyorlash jarayonida ularning miqdori keskin kamayib ketadi.

Shu sababli, profilaktika maqsadida va ayniqsa homiladorlik davrida ko‘pincha dorixona shaklidagi foliy kislotasidan foydalaniladi. U yaxshi o‘rganilgan, xavfsiz va B9 vitaminining tanqisligini samarali to‘ldiradi.

Foliy kislotasi nafaqat homiladorlik paytida, balki umuman ayol salomatligi uchun ham muhim ahamiyatga ega. U organizmda bir qator muhim vazifalarni bajaradi:

• qon hosil bo‘lishida ishtirok etib, qon salomatligini saqlashga ko‘maklashadi;
• tetiklik va yaxshi kayfiyatni ta’minlaydi — B9 vitamini yetishmovchiligi charchoq, asabiylashish va apatiya holatlarini keltirib chiqarishi mumkin;
• trombozlar va yurak-qon tomir kasalliklari xavfi bilan bog‘liq bo‘lgan gomotsistein miqdorini pasaytiradi;
• immun va asab tizimlari faoliyatini tartibga solishda qatnashadi.

Homiladorlikni rejalashtirgan ayollarda foliy kislotasi asoratlar xavfini pasaytiradi va homila yaxshi rivojlanishiga ko‘maklashadi.

Homiladorlikning dastlabki haftalarida, ko‘p ayollar hali o‘z holatini bilmagan paytda, embrionning barcha asosiy a’zolari va tizimlari allaqachon shakllanishni boshlagan bo‘ladi. Bu davrda foliy kislotasi juda muhim ahamiyatga ega, chunki u yo‘ldosh shakllanishi, homila asab tizimining rivojlanishi va DNK sintezida ishtirok etadi, ya’ni amalda yangi hayot qurilishida qatnashadi. Aynan shuning uchun ham homiladorlikni rejalashtirish bosqichidayoq foliy kislotasini qabul qilishni boshlash maqsadga muvofiq. U homiladorlik davrida ko‘plab jiddiy kasalliklarning oldini olishga yordam beradi:

• Nerv nayi nuqsonlarining oldini olish. Nerv nayi bosh va orqa miyaning boshlangan joyi bo‘lib, uning shakllanishi homila paydo bo‘lgandan keyin 21-28 kunlarda yakunlanadi. Agar shu davrda foliy kislotasi yetarli bo‘lmasa, jiddiy nuqsonlar yuzaga kelishi mumkin: umurtqa kanalining to‘liq yopilmaganligi (spina bifida) yoki anensefaliya (miyaning bir qismi rivojlanmaganligi).
•  Boshqa asoratlar xavfini kamaytirish:
•  muddatidan oldingi tug‘ruq;
•  platsentaning ko‘chishi;
•  homila rivojlanishining sekinlashuvi.

Shuningdek, foliy kislotasi onaning sog‘lig‘ini mustahkamlashga yordam beradi:

• Charchoqni kamaytiradi.
• Hujayralarning yangilanishida ishtirok etadi, bu ayniqsa tez o‘sib borayotgan bachadon uchun juda muhimdir.

Ha. Homiladorlikni endigina rejalashtirmoqchi bo‘lgan yoki homiladorlikning dastlabki bosqichida turgan barcha ayollarga profilaktik miqdorda foliy kislotasini qabul qilish tavsiya etiladi. Bu shaxsiy tavsiya emas, balki keng qamrovli tadqiqotlarga asoslangan xalqaro standartdir.

Quyidagi hollarda foliy kislotasini qabul qilish o‘ta muhim hisoblanadi:

• ko‘p homilali homiladorlik;
• ayolning semizlik yoki qandli diabetga chalinishi;
• oilada tug‘ma nuqsonlar kuzatilgan bo‘lsa;
• folat almashinuvini buzuvchi ba’zi dori vositalarini qabul qilish;
• ayollardagi oshqozon-ichak trakti bilan bog‘liq kasalliklar, chunki bu holat vitaminlarning so‘rilishini buzadi.

Bo‘lajak onaning ovqatlanish tartibi muvozanatda bo‘lsa-da, bu yetarli bo‘lmasligi mumkin. Masalan, 400 mikrogramm foliy kislotasini olish uchun taxminan 1 kilogramm ko‘katni iste’mol qilish kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, biz ta’kidlaganimizdek, oziq-ovqat mahsulotlarida beqaror va yomon o‘zlashtiriluvchi tabiiy B9 vitamini mavjud. Shu sababli, foliy kislotasini qo‘shimcha ravishda qabul qilish ahamiyatga ega.

Shifokorlar odatda homiladorlikdan 1-3 oy oldin va homiladorlikning birinchi uch oyida kuniga 400 mkg foliy kislotasini qabul qilishni tavsiya etadi. Bu davrda uni har kuni qo‘shimcha ravishda qabul qilish shart hisoblanadi.

Agar ayol homilador bo‘lgan bo‘lsa-yu, ammo hali foliy kislotasini qabul qilmagan bo‘lsa, uni darhol iste’mol qilishni boshlashi lozim — foliy kislotasining foydasi kechki muddatlarda ham sezilarli bo‘ladi. Uni butun homiladorlik davri va emizish davrida qabul qilish mumkin. Ba’zi hollarda kunlik doza 800 mkg gacha yoki hatto 4-5 mg gacha oshirilishi mumkin — masalan, ayolda xavf omillari mavjud bo‘lsa. Ammo bu faqat shifokor tavsiyasi asosida amalga oshiriladi.

Preparatni alohida yoki homilador ayollar uchun kompleks vitaminlar tarkibida qabul qilish mumkin. Eng muhimi, kunlik dozasi 400 mkg dan kam bo‘lmasligi lozim.